De
afgelopen week zond de ZDF de drie delen uit van de serie Unsere Mütter, unsere Väter. Drie keer anderhalf uur Verschrikkingen
van de Tweede Wereldoorlog. Het is het verhaal van vijf vrienden uit Berlijn
van 1941 tot 1945 en absoluut een aanrader.
Er komen
geen helden in voor. Nou ja, eentje, maar dat is geen hoofdrol. Er komen geen ‘goede’
mensen in voor, alleen mensen die worden meegezogen in de waanzin van de tijd.
Van die tijd, natuurlijk, maar de serie geeft ook genoeg om als kind of
kleinkind van iemand die een oorlog heeft meegemaakt over na te denken. Mensen die zelf een oorlog hebben meegemaakt
zullen, denk ik, vooral dingen herkennen.
Net voor
die kinderen en kleinkinderen is het een stuk ‘Vergangenheitsbewältigung’.
Thuis vertelden vader of moeder nooit iets over wat ze hebben meegemaakt. Over
wat ze hebben gedaan. Want dat is het natuurlijk. Ontelbare Duitsers uit die
tijd zagen, dachten en deden mee aan zaken die wij nu –terecht, maar ook
gemakkelijk – fout vinden. En fout is dan een wel erg zwak woord. Een van de
vrienden is joods, maar ook hij ontkomt niet aan een zekere schuld. Die is van
een andere orde weliswaar, maar toch: ook hij speelt een rol in de dood van een
heel aantal mensen.
Een mens
praat niet graag over schuld. Zeker niet over zijn eigen schuld.Het is al niet makkelijk als het gaat over
iets relatief eenvoudigs als een scheiding. Vaak kom je dan niet verder dan: ja,
natuurlijk heb ik ook foute dingen gedaan… Maar hoe vaak beschrijf je die foute
dingen? Tot in detail?
En dat
is precies wat deze film wel doet. Je ziet mensen veranderen: van ‘lafaard’
naar ‘held’, van ‘held’ naar ‘lafaard’. Van verrader naar redder en andersom. Die
veranderingen worden getriggerd door de buitenwereld, maar de buitenwereld wordt
niet als excuus gebruikt: Dit gebeurde, en ik deed dat. Twee grootheden naast
elkaar, de ene niet belangrijker dan de andere.
En dat
is wat me zo boeide in deze serie. Ik heb ooit in een situatie gezeten waarbij
er (misschien) een keus was tussen dood en leven. Ik heb toen een keus gemaakt.
En die keuze heeft (waarschijnlijk) meegewerkt aan een beslissing die ik nooit
zou hebben gewild. Had ik een andere keuze moeten maken? Voel ik me schuldig?
Heb ik schuld?
Ik zie
ons nog staan in mijn verbanningsoord. Haar vraag het nog eens te proberen.
Mijn 'nee'. En even later aan de deur: ongemakkelijke omhelzing. We houden van
elkaar. Toch? Ze loopt de weg omhoog, geklemd tussen gevels en geparkeerde auto’s.
Ze draait zich nog een keer om. Ik zwaai.
Ik
bedoel maar. Kijk naar die film en oordeel. Veroordeel als dat makkelijker is,
maar onthoud wel dat we mensen zijn.
Op deze
site is de film te vinden. Hoe lang nog, weet ik niet.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten